“(Tầm tầm ba tiếng) rẽ tầng mây
(Em) đến Cuba, một sáng ngày
Nắng rực trời tơ và biển ngọc
Đào tươi một dải lụa đào bay”
—–
Tuần lễ Thanksgiving, cả nhà em đi Cuba chơi. Đây là đất nước thứ 8 ở châu lục thứ 5 em có dịp được đến thăm, và rất tình cờ vào đúng dịp sinh nhật em 8 tuổi. Em hỏi tại sao bố mẹ chọn đi Cuba thì bố mẹ nói rằng vì Cuba là bạn tốt của Việt Nam và Cuba có nhiều nét giống Việt Nam ngày xưa lắm. Và đây cũng chính là nơi ông nội em vào năm 1987 là phó đoàn đưa các học sinh Việt Nam đi thì Toán quốc tế và ở tại khách sạn Riveria ven bờ biển.
RỤC RỊCH ĐI
Trước khi đi, mẹ bảo em bố mẹ phải chuẩn bị rất nhiều đồ và nhờ em nghiên cứu xem đi đâu làm gì, ngoài việc em tự chuẩn bị vali đồ của riêng em như mọi lần. Hai ngày trước khi bay, mẹ mang về hai quyển sách từ hiệu sách ở Hoboken, một là du lịch Cuba của Lonely Planet, và hai là từ điển Tây Ban Nha – Anh / Anh – Tây Ban Nha. Mặc dù khi sang Mỹ, em được học tiếng Tây Ban Nha nhưng vì mới học được mấy tháng nên em chưa nói được nhiều.
Vì mẹ cho em có chưa đầy hai ngày nên em cũng không kịp nghiên cứu gì… Và thế lại hoá hay…
NƠI NHÀ EM Ở
Lúc ông tài xế đỗ tại chân nhà, mẹ em thốt lên “Đây á” và có vẻ thất vọng, vì khung cảnh trông như một khu nhà xập xệ cũ rích, cây cối hoa lá thì không thấy đâu, cỏ dại mọc đầy và chỉ có mỗi rặng xương rồng ở căn nhà phía đối diện là xanh tốt. Mãi sau này em mới biết khu nhà ven biển nơi nhà em ở là khu nghèo, và càng đi sâu vào trong là khu nhà giàu. Thật là nghịch lý vì ở ven biển là ước mơ của bao người. Nhưng chắc là do Cuba thi thoảng có bão nên nếu nhà ở ven biển sẽ bị ảnh hưởng. Mà tại sao bố mẹ lại chọn chỗ này nhỉ?
Nhà em ở nằm trên tầng 4 của một dãy nhà tập thể nhỏ xinh. Khi leo đến tầng 4, ai cũng thở hổn hển. Và khi mở cửa bước vào nhà thì ai cũng cười rạng rỡ vì nhà nhìn thật yêu.
Ông chủ nhà sau khi giúp nhà em mang hành lý lên thì hướng dẫn bố mẹ dùng mọi thứ trong nhà và cho một số thông tin cần thiết. Ông cho bố em số điện thoại của ông và vì bố mẹ đều không dùng thẻ điện thoại nên ông chỉ cho một bốt điện thoại ngay dưới chân nhà, một cuộc chỉ mất 1 Peso. Ông còn dặn là ngày nào ông cũng sẽ ghé qua nhà, nên nếu cần gì thì viết vào cái bảng xinh đặt ngay trên chiếc bàn đối diện bàn ăn.
Người thích nhà nhất chắc là mẹ em vì em thấy mẹ mấy ngày cứ khen đồ đạc trong nhà rất dễ thương và bếp nấu thì thoáng, mở cửa sổ ra là gió biển ùa vào. Em thì thích nhất góc cửa sổ gần cửa ra vào, nơi mỗi sáng dậy, em mở toang cửa, ngắm sân dưới nhà, hít thở không khi vô cùng trong lành và để não của em lang thang. Lúc em gái của em dậy, hai anh em cùng nhìn mấy cô gà mái và mấy đàn gà con xinh cặm cụi tìm thức ăn trên bãi cỏ rậm rì. Có lúc hai anh em bị “đánh thức dậy” bởi tiếng rao mua đồ cũ của một chú người Cuba da ngăm ngăm đeo một cái túi chéo qua người. Lại có lúc em đang tì trên bệ cửa sổ thì thấy mẹ và bà ngoại mở cửa, xách mấy túi khá nặng, trong đó nào là đu đủ, cam, quýt, ngô, sắn, đậu đũa và gừng hành, khuôn mặt ai cũng rạng ngời. Mẹ em và bà đều thích đi chợ địa phương ngoài trời lắm, mà ngay dưới khu nhà bên cạnh dãy tập thể em ở có hai xạp hàng nhỏ xinh nhưng cái gì cũng có. Một hàng bán các loại rau củ quả, sắn khoai lúc nào cũng ẩm đất như mới được đào dưới đất lên và chở ngay tới hàng. Một hàng bán thịt cá loại gì cũng có và kiêm thêm cả việc rán tóp mỡ. Thi thoảng em đi qua thấy thơm lừng, chỉ mong có bát cơm trắng măm luôn cùng thì ngon biết bao 🙂
EM LỚN RỒI NHƯNG VẪN CÒN BÉ LẮM
Ở Cuba sáu ngày, bố mẹ em cũng không lên chương trình gì nhiều, mà rất ngẫu hứng, đi đâu xa thì chỉ nghĩ một ngày trước đó hoặc nếu đi gần quanh thành phố thì sáng ra bàn nhau. Em thích nhất là bố mẹ cũng coi em như người lớn, lúc em mệt muốn về nhà, bố mẹ cho về, em thích đi biển chơi, hôm sau bố mẹ hẹn ông tài xế quen thuộc đến đón. Mẹ bảo là em lớn rồi nên cũng cùng bố mẹ lên chương trình mà.
Lần này mẹ không lôi cả nhà vào các bảo tàng, mặc dù Havana có nhiều bảo tàng lắm, cứ đi mấy bước là lại có một cái. Em thích đi dạo phố phường, ăn quà vặt và nhất là kem, và ngắm biển cả bao la, vì Cuba là một hòn đảo mà. Lúc ở nhà, mẹ hay hạn chế cho em ăn đồ ngọt, thế mà mấy ngày ở Cuba, mẹ cho em ăn bét nhè, hầu như ngày nào cũng được ăn, em thích lắm.
À một điểm nữa em thích là bố mẹ không kiểm tra điện thoại tí nào nên chơi với em nhiều hơn. Em thấy bố nói Internet ở đây kém nên bố quyết định không dùng luôn. Thế lại hay. Em cảm ơn Cuba thật nhiều.
ÔNG FIDEL
Năm ngoái khi ông Fidel mất, mẹ kể cho em về ông, ông là lãnh tụ vô vàn đánh kính của người dân Cuba và được người Việt Nam vô cùng yêu quý, và em vẫn còn nhớ. Thảo nào, hình ảnh của ông ở khắp nơi, từ trung tâm thành phố cho đến ngõ ngách ngoại ô.
Còn một ông Fidel nữa em rất yêu quý. Đó là ông Fidel chủ nhà (thực ra là người chú của cô chủ nhà hiện đang định cư ở Canada). Ông có lẽ chạc tuổi ông nội em, với khuôn mặt rất phúc hậu, mắt tròn to, da hơi sạm, và tóc lơ thơ đã khá bạc. Lúc nào gặp ông em cũng thấy ông mặc quần áo thể thao, đi giầy Adidas. Bụng ông to nên khi ông mặc áo thể thao, trông bụng ông như nhõn ra, và vạt áo không che đủ tới qua cạp quần. Nhưng ông tốt lắm. Ông chỉ cho mẹ biển nào đẹp đi chơi, ông còn trả tiền nước quả ở dưới hàng gần nhà cho mẹ, ông bảo vợ ông nấu cơm Cuba với dầu, muối và thịt cho em ăn nhân dịp sinh nhật em.
Ông cứ bảo tiếng Anh của ông rất tồi nhưng em thấy khá tốt mà. Có lúc ông và bố không hiểu nhau, cả hai lôi điện thoại ra gõ gõ để dịch. Còn em thì lại học được thêm ít tiếng Tây Ban Nha, cũng thật thú vị. (Em không nói với mẹ đâu, vì nếu nói, có khi mai sau mẹ lại cho em đi Trung Quốc để ôn lại tiếng Trung Quốc mà ngày trước em phải học ở Singapore đấy.)
Ông Fidel, người Cuba, mà sao em thấy ông người Việt Nam…
NHỮNG KHOẢNH KHẮC CỦA EM
Ngày thứ hai ở Cuba, buổi sáng cả nhà đi xem pháo đài, và dạo ven biển. Có chú đánh cá mang theo mình một hộp đồ nghề rất to với 5 cái cần câu, rất nhiều mồi, và một cái loa nhỏ phát ra những bài hát tiếng Tây Ban Nha chan hoà như tan vào sóng biển. Em ngồi cạnh chú, ngắm biển và đếm những ngọn sóng đập vào bờ đá phía dưới. Biển rộng bao la, xanh ngắt. Giữa em và biển chỉ có một bầu trời xanh biếc, và cạnh em là bố bế em Tuti, mẹ ngắm chú câu cá, và xa một chút là bà ngoại đang chụp ảnh. Em yêu sao phút giây này!
Tối hôm đó, nhà em ăn ở một nhà hàng mà cô chủ gợi ý. Em nói với bố mẹ là em rất thích sinh nhật này của em, nó là một sinh nhật “tự nhiên” vì không có quà có đồ chơi mà có cả nhà đi chơi với nhau. Phía ngoài ban công nhìn sang bên kia ngõ nhỏ tiếng nhạc Latinh vang rộn trên một căn nhà tầng 5, các cô chú hát và nhảy thật vui. Người Cuba rất yêu âm nhạc và nhảy mà, còn em thì như có một món quà “tự nhiên và đặc biệt”. Em yêu sao phút giây này!
Có một chiều cả nhà em dừng chân tại một quảng trường tên Havana Vieja. Em gái em Tutti ngủ say trên xe đẩy trong những ngọn gió mát lành của buổi chiều đang tới. Bà ngoại, vẫn để thức ăn không phí như mọi khi, ngồi trên một trụ đá, miệng cặm cụi nhai cơm và ruốc, mắt ngắm nhìn người xung quanh, mẹ em ngồi một góc ngắm nắng chiều và các em bé chạy chơi sau khi tan học, còn bố và em thì xem các anh cao khều đá bóng. Đó là một buổi chiều bố mẹ không giục, thời gian cứ lững thững trôi, và chập tối thì nhà em mới dảo bước đi về, không hối, không vội, mà như cả Havana ùa về trong mình. Em yêu sao phút giây này!
Và những sớm mai hay chiều tà, em gấp máy bay giấy phi quanh nhà rồi phi từ ban công tầng 4 xuống bãi cỏ dưới sân. Em cũng rất thích những lúc chuẩn bị đi chơi vì khi ấy, em lại có dịp bảo bố hoặc mẹ ném mũ của em từ trên nhà xuống bãi cỏ để em nhặt. Trò chơi của em giản dị là thế nhưng vui lắm. Em yêu sao phút giây này!
Rồi đó là buổi sáng thứ năm, trước khi về Mỹ một ngày, nhà em đi biển. Bà ngoại dậy sớm, rang cơm, gọt hoa quả, bố chuẩn bị bỉm sữa cho em Tutti, mẹ xếp đồ rồi nhà em xuống gốc cây đa ở tầng một nơi ông tài xế quen thuộc đã đợi từ khi nào. 8 giờ nhà em đã tới bên bờ biển, nên vắng lắm. Biển đẹp đến kỳ diệu, nước trong vắt, xanh ngọc bích, màu yêu thích nhất của em, bãi thoai thoải, có nhiều hòn đã nhỏ và dẹt cho em chơi trò “đá nhảy”. Lúc đầu bố nặn bóng cát cùng em xong hai bố con chơi chiến trận. RỒi bố lên ngủ em chơi một mình với cát mãi mà không chán. Em tiếp tục nặn bóng, rồi xây thành, rồi vùi chân dưới đụn cát. Thi thoảng lại có người bán hàng rong đi qua, rồi có ông dắt xe đạp dọc bãi biển như đi mò cua hoặc bắt cá, lững thững, lững thững. Mãi sau lúc em Tutti ra chơi với bố, mẹ và em cùng xuống nước nhặt đá và em dạy mẹ chơi đá nhảy. Có lần mẹ làm đá nảy 2 lần liền trước khi rơi tõm xuống nước, mẹ reo hò vui lắm, thật giống trẻ con. Em yêu sao phút giây này!
Và ôi chao buổi tối trong pháo đài, em được ngắm cả thành phố trong đêm và được xem các chú lính diễu hành, lắp đạn vào nòng pháo và bắn pháo nổ thật to. Em yêu sao phút giây này!
BÍ MẬT NHO NHỎ
Cuba có nhiều điều bí mật nho nhỏ mà rất may nhà em kịp khám phá ra. Đó là món bánh ngô ngon thật là ngon, ngang bánh chưng của Việt Nam, mà mẹ bảo không thấy sách hướng dẫn du lịch nào nói đến cả. Chả là hôm đó, nhà em đi dạo phố, ngắm nhà và người dân thì cả nhà thấy ngoài một cửa sổ nhỏ rất đông người xếp hàng. Hoá ra mọi người đang chờ mua bánh pizza. Mẹ em vốn hay tò mò, chạy ra xem, rồi cả nhà không thấy mẹ em đâu và năm phút sau thì thấy mẹ cầm một cái bánh mà cả nhà em ăn xong đặt tên là bánh ngô. Bánh nhỏ bằng nửa bàn tay, được bọc bằng lá ngô, lớp ngoài là ngô xay còn ở giữa là thịt lợn có mỡ, ăn thật bùi, ngậy và thơm. Thì ra mẹ ra xem xong lại thấy có một ông cầm cái bánh được bọc vỏ gì mà giông giống lá ngô, rồi mẹ thấy ông ăn rất ngon và hỏi ông mua ở đâu. Ông chỉ sang một bà cụ và bà dẫn mẹ đi tới cuối phố, mẹ đợi ở ngoài ngõ, bà đi vào một lát rồi đi ra mang theo bánh. Ở ngõ ấy không có biển hiệu gì hết. Nếu mẹ không tò mò và “tóm” được lúc ông nhạc công đang ăn bánh thì chắc nhà em sẽ hụt món này, vì cả chuyến đi tuyệt nhiên không thấy ở đâu bán. Ngày thứ tư thèm quá, nhà em lại ra chỗ nhà bà cụ thì mới hay cụ đi lòng vòng phố rao bán bánh mất rồi.
Thứ nữa là món bánh quẩy. Nếu đi qua không để ý thì sẽ không thấy vì cái tủ kính trên chốc đó bày bánh và cạnh đó có cái chảo dán cùng hộp đường được kê tụt vào trong cánh cửa ra vào rất nhỏ. Rồi đến món trứng rán jăm bông. Cả mấy ngày ở Cuba không được ăn trứng, vì theo ông Fidel thì lúc ấy là mùa chim bay đi rồi, và tình cờ đi qua một cửa sổ nhỏ, mẹ em thấy có bà cụ đưa cho một bà cụ khác bát cơm trắng đậu đen và trứng nên bèn chạy vào mua quả trứng rán. Nói mãi bà không hiểu ý nên bà đưa cho hẳn bát cơm, rồi nói mãi thì bà lại cất cơm đi, cho trứng rán vào bánh mỳ, thôi thì ăn, hoá ra lại ngon quá. Còn bố thì tranh thủ một chén cà phê. Căn phòng nhà cụ bé xíu, có một cái tủ lạnh, và một trạn bếp với một ô cửa sổ bé mà là nơi kiếm cơm của cụ đấy. Mẹ bảo cụ trông giống bà ngoại của mẹ ngày xưa lắm.
Em thấy để sự tò mò dẫn đường thật là hay!
NHÀ VĂN EARNEST HEMINGWAY
Có một ngày nhà em đi thăm khách sạn nơi đại văn hào Earnest Hemingway hay ở trọ một tháng một năm trong vòng 8 năm, từ 1928 đến 1939. Ngày ấy ông là nhà báo nên chỗ ở được toà báo đài thọ. Phòng ông ở nằm ở góc tầng trên cùng của một khách sạn nằm ở trung tâm thành phố. Từ đó có thể nhìn ra khắp Havana. Rồi sau đó, cả nhà lại theo ông Osmal tài xế đến căn nhà đầu tiên của Hemingway ở ngoại ô thành phố. Mẹ em nghe lỏm cô hướng dẫn viên của đoàn du lịch bên cạnh là Hemingway tậu được dinh cơ trên ngọn đồi đó sau khi cuốn sách “Chuông Nguyện Hồn Ai” của ông được xuất bản thành công. Đó cũng là ngôi nhà đầu tiên mà ông sở hữu, còn trước đó toàn là nhà đi thuê hoặc nhà của vợ. Nhà ông phòng nào cũng ngập ánh nắng, cửa sổ nhìn ra những tán cây xanh mát rượi, hơn một nghìn quyển sách nằm trên các giá khắp các phòng trong nhà, kể cả nhà vệ sinh. Ngoài ra ông còn có một cái chòi riêng, chỉ để đọc và ngắm nhìn Havana. Những khi ông làm việc là không ai được qua lại để ông có được sự yên tĩnh tuyệt đối. Có phải một phần lớn nhờ có không gian tuyệt đẹp và yên bình này mà ông đã viết được những kiệt tác kinh điển?
PHỐ CUBA LẠ LẮM
Đa số ngày nhà em đi bát phố, từ Old Havana đến khu nghèo qua khu giàu và tới lui các chợ. Và em thấy rằng Cuba lạ lắm. Cuba có nhiều thứ thật đối lập nhau. Chỉ vài bước thôi là nhà em tới một quảng trường mà bố mẹ bảo giống ở Brussel, thủ đô của Bỉ, tiến ra ngoài quảng trường thì là những con phố nhỏ nhà san sát như ở một thị trấn xinh ở Pháp hoặc Tây Ban Nha, mà qua ngã tư đường là lại thấy Hà Nội phố. Bà ngoại em thì cứ đi qua chỗ nào là lại bảo, đây là Phương Mai, đây là Ba Đình, đây là Lăng Bác. Có những đoạn đường chia cắt một bên là nhà phủ rêu cửa sổ cửa ra vào lắp ghép nhiều mảng, một bên là những căn nhà to cao với giàn ti gôn rải hoa hồng sắc thắm trước hiên nhà.
Cuba lạ lắm. Ai cũng bảo Cuba nghèo, thế mà đi trên đường em không thấy người ăn xin, còn người bán hàng vặt thì không chào mời, ai đến thì mua, có người chào mời một lần mà khách không mua thì đi thôi.
Cuba lạ lắm. Vì Cuba có nhiều phòng khám và bệnh viện ở khắp nơi. Bố kể trung bình bác sỹ trên đầu người của Cuba là rất cao, còn mẹ bảo là theo Tổ chức Y tế Thế giới, y tế của Cuba được xếp thứ 37, trên cả Mỹ hai bậc.
Cuba lạ lắm. Trên các bậu cửa sổ nơi người Cuba phơi quần áo, có cả những chiếc túi nilong lất phất bay trong gió. Mẹ đi chợ hoạ hoằn lắm chủ cửa hàng mới đưa cho cái túi đựng mang về. Chẳng bù cho Singapore và Mỹ, ai đi chợ hoặc mua sắm cũng túi nọ túi kia dắt đầy người.
Cuba cứ lạ như thế nhé!
NHỮNG NGƯỜI NƠI ĐÂY
Người Cuba đi thật thư thả, nói thật từ tốn, cười thật đôn hậu, và cử chỉ lịch sự thật là. Đó là chú Michael đánh bài Guatemala ngẫu hứng cho nhà em một buổi chiều nắng vàng rực ở góc công viên. Đó là ông Alberto trả tiền nước uống cho mẹ em, bảo là ông tặng. Đó là một gia đình có một cậu con trai tầm cấp 3 sau khi chỉ đường cho mẹ em mua nước mía, lái mẹ em đến đó luôn bằng ô tô gia đình. Đó là chú Olio phục vụ ở nhà hàng trong phổ cổ nói chuyện với mẹ em bằng tiếng Trung Quốc vì chú bảo chú sống ở đó 8 năm trước khi quay lại Cuba. Đó là chú Grandi canh cửa cho phép em đi poo nhờ trong nhà vệ sinh của cửa hàng. Đó là bạn Branniana, cháu của ông Fidel, chỉ dẫn cùng ông và chơi trốn tìm với em ngày đầu em mới đến. Đó là ông Osamel tài xế lái xe, dùng nụ cười hiền hậu thay tiếng Anh và đợi chờ rất kiên nhẫn. Đó là những ông bà cụ chào em Tutti em gái em từ những ô cửa sổ, là chú Michael, quản lý nhà hàng ở phố cổ, ra thốt lên với bố mẹ em về Tutti rằng “She is a genius!” (Cháu là một thiên tài.) vì chú bảo Tutti có hai tuổi sao lại ngồi ghế ăn uống dao thìa dĩa như ai mà ăn đồ Cuba rất ngon miệng. Đó là bà cụ sống dưới nhà em ở một tầng thi thoảng ra ban công hóng gió rồi nở nụ cười sao hiền từ thế.
Mẹ kể buổi trưa nọ khi nhà em ngồi ăn, có một ông cụ người Pháp, tóc xoăn và bạc lơ thơ, hì hụi viết vào một cuốn sổ. Ông bảo rằng ông viết lại những ấn tượng về Cuba cho bạn bè ông đọc. “Ba ngày đầu cô sẽ nhìn Cuba bằng mắt, và sau đó Cuba sẽ thấm vào trái tim,” ông chia sẻ với mẹ, rồi trước khi đứng dậy đi ông còn dặn mẹ, “Hãy nhìn vào đôi mắt cô bé bồi bàn. Mắt cô ấy đẹp vô cùng.” Đúng thật vậy, mắt cô xanh lá mạ và cô cười rất tươi.
Người Cuba dễ mến, vì thế mà khách đến chơi Cuba cũng dễ mến lây?
NHỮNG QUẢ BÓNG KỶ NIỆM
Đi trên đường mẹ thi thoảng lại hỏi em cho đến giờ em thích gì ở Cuba nhất. Em thường giơ hai bàn tay ra, giả vờ nặn một quả bóng rồi tung lên trời rồi để quả bóng rơi xuống gắn chặt vào đất Cuba. Đó là những quả bóng kỷ niệm của em đấy. Trong đó, có gió biển và không khí trong lành mát lịm của Cuba, có những ngôi nhà nhiều kiến trúc khác nhau, biển ngọc, hình ảnh người Cuba, và những kỷ niệm cùng gia đình thân yêu sẽ trở thành một phần tươi rói trong tuổi thơ em.
ĐIỀU EM ƯỚC
Có một sáng, ngồi bên bệ cửa sổ và nhìn ra biển, em thốt lên với mẹ, “Mẹ ơi, con muốn về Jersey City. Nhưng con lại cũng muốn ở đây. Có buồn cười không mẹ?” Em ước gì em có thể một lúc ở nhiều nơi vì nơi đâu cũng đẹp, cũng dễ thương và như là nhà vậy. Từ Singapore nơi em sống 8 năm, từ Việt Nam nơi em hay về chơi mỗi dịp hè và Tết, đến Úc nơi em sống ở trang trại mấy ngày, Kenya và Ethiopia ở châu Phi nơi em được làm bạn với muôn vàn muông thú, Indonesia nơi em tắm biển và nhảy cao, và Mỹ nơi em hiện giờ đang sống và Cuba nơi em mới đến thăm, em đều yêu lắm. Em ước em sẽ được tiếp tục trải nghiệm những miền đất bốn phương, để thêm yêu quê nhà, thêm yêu cuộc sống, và thêm yêu con người.