*** CHUYỆN BẠN RUBI NGÃ

Ở công viên, bạn Rubi hơn 2 tuổi đang chơi bập bênh với cô trông trẻ của mình tên là Linda. Rồi Rubi không muốn chơi nữa và thoắt một cái xuống, không đợi cô ra đỡ. Nên ngã xuống, đau và khóc. Cô chạy ra, nói “OK mà. Có chuyện gì xảy ra đâu. Lần sau cháu phải đợi cô nhé.”

Rubi càng khóc to và đứng tránh xa cô Linda ra.

** Cô Linda đã làm sai ở ba điểm:

1. Không công nhận và thông cảm với cảm xúc của Rubi.

2. Phủ nhận sự thật. Mặc dù Rubi bé nhưng Rubi biết là mình ngã đau, sao cô lại bảo không có chuyện gì xảy ra. “Cô này kỳ thật”, chắc Rubi nghĩ vậy.

3. Gợi ý luôn giải pháp, không để Rubi tự nghĩ để ăn nhập vào đầu con bé hơn.

Mẹ ngồi rất gần đấy, thấy tội nghiệp Rubi nên ra xin phép cô cho nói chuyện với Rubi.

Mẹ: Rubi ơi, cháu đang chơi bập bênh rồi cháu trèo xuống, xong cháu ngã. Cháu đau và cháu khóc nhỉ.

Rubi gật đầu, bớt khóc một chút. Mẹ kéo Rubi lại gần, Rubi đi ra gần mẹ.

Mẹ: Xong cô Linda ra đỡ cháu dậy đúng không, và cô sắp xoa lưng cháu thế này để cháu đỡ đau đúng không?

Mẹ xoa lưng Rubi.

Rubi hết khóc. Chạy đi chơi luôn.

Mẹ giải thích vắn tắt cho cô Linda. Nếu là mẹ, thì để Rubi chơi xong, trên đường về nhà, mẹ sẽ hỏi “Làm thế nào để lần sau chơi bập bênh xuống không bị ngã đau?”

*** CHUYỆN BẠN ANITA NGÃ:

Bạn Anita, bạn của Tutti, đang cùng chơi với Tutti ở sân dưới nhà thì đập đầu vào thành ghế và đau rồi khóc.

Bà bạn ôm chầm lấy bạn. Còn cô bạn thì chạy ra làm trò cho bạn buồn cười. “Ơ mình đang đau điếng và sợ hết hồn thế này sau cười được”, chắc Anita nghĩ thế.

Mẹ ra gần và nói chuyện với Anita.

Mẹ: Anita ngã thương quá. Ani đang trèo xuống khỏi ghế, rồi chẳng may đập đầu vào thành ghế, và rất đau nên Anita khóc đúng không?

Anita ngớt.

Mẹ: Anita đau chỗ này đúng không?

Anita nghe nghe hơn.

Mẹ: Rồi bà ra ôm Anita và xoa vào chỗ đau để Anita đỡ đau đúng không?

Anita nín khóc luôn!

Nếu là mẹ thì một lát sau khi Não Logic làm việc lại hoàn toàn, mẹ sẽ hỏi Anita “Lần sau làm thế nào để Anita trèo xuống không bị đập đầu vào ghế đau?”

*** NGUYÊN TẮC HOẠT ĐỘNG CỦA THẦN KINH Ở ĐÂY

Khi có một sự việc “kinh khủng” xảy ra (ngã, tai nạn,…)mà trẻ trải nghiệm trực tiếp thì khi ấy Não cảm xúc sẽ lên cao trào sinh cảm giác sợ. Do đó, năng lượng ở Não Logic, vì dồn về Não cảm xúc, còn ít và gần như không thực hiện được các chức năng thông thường như nhìn nhận, chắp nối sự việc, diễn đạt ra bằng lời. Lúc ấy, các em chỉ biết ngã, đau, và sợ, thế thôi.

Khi đó, cha mẹ có thể giúp em chắp nối sự việc bằng cách kể lại câu chuyện (với trẻ lớn hơn thì có thể hỏi “Sau đó thì chuyện gì xảy ra?”, “Rồi tiếp đến là gì?”… để trẻ có thể tự kể với câu hỏi gợi). Khi ấy, Não Logic làm việc trở lại, ghép các mảnh ghép để trẻ có một bức tranh hoàn thiện: Ngã, đau, sợ, khóc rồi bố/mẹ ra đỡ, xoa cho đỡ đau. Chứ không chỉ dừng ở “ngã, đau, sợ” là hết. Trẻ qua đó cũng biết là bố mẹ hiểu mình và do đó cũng giúp điều hoà cảm xúc sợ.

Nếu phủ nhận, làm trẻ lạc hướng, thì cảm giác sợ đó vẫn lẩn khuất. Và khi trẻ nhìn thấy những sự vật liên quan sẽ chỉ kết nối “bập bênh” và “ngã đau” và có thể sợ không chơi bập bênh nữa.

Tiếp đó, vào thời điểm hợp lý và gần sự việc nhất (để tránh quên), cha mẹ có thể hỏi trẻ về giải pháp. Trẻ tự nói sẽ thấm hơn. Nhưng nếu trẻ chưa nói sõi lắm nhưng lắng nghe thì cha mẹ có thể gợi ý cũng không sao.

Với cách nói chuyện trên, cảm xúc sợ sệt của trẻ sẽ bớt đi rất nhiều. Đồng thời, trẻ nhìn ra rằng, nếu chẳng may ngã sẽ có người giúp, và tự tìm ra giải pháp làm sao để sự cố không xảy ra.

Xin chúc các cha mẹ một cuối tuần an lành và vui vẻ!

NKLM 4.0

Ngoài việc chia sẻ về biến tình huống hàng ngày thành cơ hội dạy con qua coaching điều hoà cảm xúc và dùng câu nói gì dựa vào khoa học về thần kinh, NKLM 4. 0 cũng chia sẻ về việc dùng cả quy trình coaching cho những project ở trường và ở nhà (dọn hơn chục thùng đồ chơi và sách to đùng chẳng hạn). Trong post này, NKLM 4.0 chia sẻ về cả quy trình đó, giúp Minh đạt điểm tối đa mà Minh lại thêm hứng thú với môn viết. Hơi dài nên NKLM 4.0 mong phản hồi của các cha mẹ xem dài thế này mọi người có đọc không, đọc hết không, và nếu không thì xin gợi ý cho NKLM 4.0 cách trình bày nhé 🙂

—

Minh hiện giờ có thiên hướng về kỹ thuật, thích lắp Lego, thích sửa chữa vặt, thích coding, thích chế tạo máy móc, hệt bố, nên chắc gien của bố là kỹ sư phần mềm, và thích Toán nên chắc gien ông nội là tác giả viết sách giáo khoa Toán ở Việt Nam. Minh thích đọc, có thể giống mẹ. Minh thể hiện năng khiếu về nghệ thuật vì điểm môn này ở các trường toàn A+. Ấy nhưng… Minh chả thích viết lách gì cả. Trong khi viết là một kỹ năng vô cùng quan trọng vì nó thể hiện tư duy. Mai sau có làm giời đi chăng nữa mà không trình bày tốt, mạch lạc, hấp dẫn thì khó mà xin được việc (hầu hết các việc đều yêu cầu ứng viên có “communication skill” / kỹ năng giao tiếp tốt) nghĩa chi là thành công trong công việc (các bạn Tây cùng công việc với người Á nhưng thường lương cao hơn 30 – 50% trở lên và lên nhanh, một phần do có kỹ năng communication tốt, bên cạnh một số phẩm chất khác và lợi thế màu da). Nên mẹ xác định là mặc dù Minh không phải đầu tư thêm thời gian vào môn viết ngoài yêu cầu tối thiểu ở trường, nhưng Minh phải làm thật tốt các project về viết ở trường (và mẹ vẫn đang dần tìm cách gây hứng thú cho Minh – được cái Minh thích đọc nên gây hứng thú viết sẽ không khó).

Thường bài tập về nhà Minh đã có được thói quen là cứ đi học về, uống sữa, là ngồi vào bàn làm bài, nên mẹ cũng chỉ quan tâm và đầu tư coach Minh làm các project thôi để rèn rất nhiều kỹ năng mềm liên quan. Được cái tất cả các project từ khoa học cho đến viết tới nay, Minh toàn được điểm tối đa, vì mỗi một project của Minh cũng chính là một project coaching của mẹ. Và dưới đây là diễn biến dự án coaching Minh làm writing project (hơi lắt léo hơn quy trình với khách hàng vì đây là khách hàng nhí mà, lắt léo nữa là Minh không thích viết cho lắm).

CÓ BÀI TẬP VIẾT, MINH CHẢ ĐẢ ĐỘNG GÌ ĐẾN KHI MẸ TÌNH CỜ PHÁT HIỆN RA

Đợt vừa rồi trời có bão tuyết, các trường cho học sinh nghỉ hai ngày thứ Năm và thứ Sáu. Mẹ cứ tửng từng tưng là con trai chỉ có mỗi science project, ngoài bài tập về nhà hàng ngày thôi. Vì science project đó đã vào guồng rồi và hai ngày đó không có bài tập gì nên mẹ cho trai chơi và làm coding trên code.org thoải mái.

Sáng thứ Sáu trong nhóm WhatsApp phụ huynh nhắc nhau là cô giáo nhắc làm science project và… writing project. Mà writing project sắp phải nộp trong vài ngày nữa. Mẹ hỏi Minh thì thấy con trai chưa đả động tí gì! Mà nữa là mẹ biết Minh đã tuyên bố rất nhiều lần là Minh không thích viết. Còn mẹ thì muốn Minh phải làm thật tốt hết sức có thể, chứ không phải không thích thì không làm hoặc làm mà không cố hết khả năng của mình. Và thế là mẹ xắn tay vào cuộc cách mạng lần 1.

Đề bài là: Em hãy nghiên cứu và viết về một vị lãnh đạo đã góp phần đem lại hoà bình cho thế giới. Đề bài gợi ý tầm gần 10 tên để học sinh chọn. Có hai phần: Phần 1 có một bản đồ gọi là mind-map để học sinh làm dàn ý. Phần 2 để học sinh viết dựa vào dàn ý cùng minh hoạ bằng ảnh hoặc tranh tự vẽ.

Tiêu chí đánh giá: Có tổng cộng 6 tiêu chí – ý tưởng, tổ chức, giọng văn, ngôn từ, câu cú, và chính tả ngữ pháp. Trong đó, giọng văn có nghĩa là học sinh phải thể hiện được sự hứng thú với vị lãnh tụ mình chọn.

THỨ SÁU, MINH HẾT NĂNG LƯỢNG VÀ CHỈ CÓ NĂNG LƯỢNG… ĐI CHƠI – MẸ LÀM GÌ BƯỚC ĐẦU ĐỂ MINH XẮN TAY LÀM PROJECT ĐÂY

Ngày thứ sáu buổi chiều sau khi Minh làm coding xong, cũng đã hết năng lượng, chỉ muốn xuống nhà chạy nhảy với các bạn. Trước khi Minh đi, mẹ hỏi.

Mẹ: Mẹ biết con ngồi ở nhà cả ngày rồi nên con muốn đi chơi và con không cần làm bây giờ.[Mẹ phải rào ngay, hiểu và đồng cảm, không Minh đang mệt mà nghĩ là mẹ “bắt” làm bây giờ là sẽ cáu.] Nhưng con nên lên kế hoạch là khi nào con làm. Con nhớ lần trước làm science project rồi đúng không, con lên kế hoạch nên con được 100 điểm.[Mẹ nhắc Minh nhớ lại bài học chính Minh rút ra từ lần trước để được kết quả tốt nhất có thể.] Con cho mẹ biết là bao giờ con sẽ bắt đầu làm?

Minh: Ngày mai con bắt đầu làm ạ.

Thế nhưng…

THỨ BẢY, MINH MẶC DÙ ĐÃ LÊN KẾ HOẠCH NHƯNG VẪN… PHỞN PHƠ – MẸ PHẢI DÙNG CHIẾN LƯỢC GÌ ĐÂY

Buổi sáng ăn sáng xong Minh phởn phơ chơi. Mẹ để cho chơi một lúc nhưng vẫn không thấy đả động gì, mà buổi trưa và chiều cả nhà tính là sẽ đi ra ngoài chơi xem cái lạnh nhất ở Mỹ thế nào nên Minh không làm buổi sáng là sẽ hết ngày. Mẹ mà giục là mình là mình không thích đâu.

Mẹ: Nhà mình sẽ đi ra ngoài cả chiều, nên con nghĩ con nên làm bài lúc nào?

Minh: Tối ạ.

Ối dời ơi. Mẹ cứ tưởng Minh bảo là sáng. Mẹ biết thừa là tối về, ăn uống, chơi với em một tị là đến giờ đi ngủ, có mà bói ra thời gian làm bài.

Mẹ: Tối thường con không có thời gian làm. Hay con làm buổi sáng? [gợi ý chứ không ép vì ai mà thích bị ép]

Minh cau mày. Minh không thích viết nên tìm cách hoãn binh. Nhưng mẹ mà ép làm buổi sáng là Minh không thích đâu. Nên mẹ chuyển sang chiến lược là biến “phải làm” thành “được làm”, biến bài tập từ “danger/mối nguy” thành “reward/món quà”. Vì khi thấy món quà, Não cảm xúc sẽ hưng phấn cho cảm xúc tích cực và thôi thúc hành động.

Mẹ: Minh ơi, con chọn viết về ai?

Minh: Abraham Lincoln ạ.

Mẹ: Mẹ thấy có nhiều người cũng giỏi và đóng góp cho hoà bình mà. Tại sao con chọn ông ý?

Minh: Tại vì ông ý cứu nô lệ và cứu nước Mỹ khỏi nội chiến ạ.

Rồi mẹ đánh vào trí tò mò.

Mẹ: Con có biết Nelson Mandela không, ông ý từ châu Phi đấy. [Vì hồi Minh 5 tuổi cả nhà đã đi châu Phi chơi rồi, nên mẹ thử hỏi xem Minh có hứng thú không. Nữa là mẹ đang cố gắng dùng mọi thời cơ để rèn cho Minh là trước khi quyết định điều gì là phải có thông tin cụ thể. Cho nên mẹ muốn giúp Minh có cái nhìn tổng quát ít nhất về vài vị lãnh tụ trước khi chọn một người mà Minh sẽ viết về.]

Minh: Con không.

Mẹ: Thế con có muốn xem YouTube về Nelson Mandela một chút để biết ông là ai không? [Xem YouTube để biết về Nelson Mandela thì hay đấy, “trúng tim đen của mình” 🙂 Chứ bây giờ phải ngồi vào viết thì chán chết!]

Minh bảo có và hai mẹ con cùng em Tutti cũng đòi ngồi xem, xem video về Nelson Mandela, lãnh tụ của Nam Phi, rồi đến Ghandi, rồi đến Martin Luther King. Cuối cùng Minh vẫn chọn Abraham Lincoln. Điều này có nghĩa là Minh thực sự thích ông nhất.

Cả nhà sắp đi ăn trưa ở ngoài nên xem thế thôi là chuẩn bị đi. Trước khi đi, mẹ hỏi Minh một câu để Minh có tầm nhìn khái quát sau khi đã xem video về một loạt lãnh tụ. Mặc dù đề bài chỉ yêu cầu viết về một người nhưng mẹ tận dụng cơ hội để Minh trau dồi kỹ năng nhìn tổng quát. Vì khi đi làm, người da trắng lên làm lãnh đạo hoặc thành công nhiều hơn còn người châu Á nhìn chung mặc dù làm việc hùng hục nhưng không lên được lãnh đạo vì phải nói thật là người da trắng thường có tầm nhìn và tư duy chiến lược tốt hơn (ngoài kỹ năng giao tiếp và truyền thông tốt hơn như đã nói).

Mẹ: Mẹ ĐỐ con biết tất cả những người mình đã xem mặc dù được sinh ra ở những nước khác nhau, thời điểm khác nhau nhưng có điểm chung gì không? Có ba điểm đấy. [Thường câu hỏi “đố con biết” sẽ gợi hứng thú trả lời vì kích thích trí tò mò và mang tính thách thức. Và khi nói cụ thể với con số như “ba điểm”, “hai cách”, vân vân, sẽ kích thích não bộ hoạt động vì có mục tiêu cụ thể.]

Minh: À, con không biết.

Mẹ: Thế mẹ nói cho con điểm đầu tiên nhé. [gợi ý khi cần]

Minh: Vâng ạ.

Mẹ: Họ đều rất thông minh và đều là luật sư. Thế con có biết hai điểm nữa là gì không?

Minh: À, họ rất dũng cảm.

Mẹ: Ừ, đúng rồi. Ai cũng bị bắt giam nhiều lần mà không chịu khuất phục nhỉ. Gì nữa? Điểm thứ ba là gì?

Minh: Ừm…

Mẹ: [Thấy Minh chưa nghĩ ra nên mẹ hỏi gợi.] Tại sao họ lại trở nên nổi tiếng?

Minh: Tại vì họ giúp thế giới.

Mẹ: Tốt. Giờ đi ăn trưa rồi mai con viết về Abraham Lincoln nhé.

SÁNG CHỦ NHẬT, MINH BẮT ĐẦU NGỒI VIẾT NHƯNG BÍ QUÁ… CHUYÊN GIA KHAI VẤN HỖ TRỢ BẰNG CÁCH GÌ ĐỂ MINH NGHĨ ĐÂY

Sau khi ăn sáng xong cuối cùng Minh cũng đã ngồi vào bàn học để làm bài viết. Được một lát Minh gọi mẹ.

BÍ LẦN 1: ÔNG LINCOLN CÓ NHỮNG PHẨM CHẤT GÌ?

Minh: Mẹ ơi, ông Lincoln có những phẩm chất gì?

Mẹ xem nguồn thông tin Minh đang tham khảo bằng cách google trên máy tính thì thấy dài lê thê, kém hấp dẫn và khó hiểu. Nhưng mẹ không đọc và trả lời hộ Minh. Mẹ hỏi một trong những câu hỏi rất hay được dùng trong coaching mà có từ “khác” (“Còn gì khác nữa không?”) để Minh rèn khả năng xoay sở.

Mẹ: Mẹ thấy cái này khó đọc quá và không hấp dẫn, đúng không con. Con có thể dùng nguồn nào khác nữa không?

Minh: [mở đề bài và hướng dẫn ra xem lại] À con có thể xem sách trên trang thư viện online này ạ.

Thế là Minh vào trang thư viện online và chọn được một quyển, mà theo mẹ đánh giá có lẽ là quyển hay nhất trong đó. Quyển sách có tổng cộng 41 trang, đọc dễ hiểu và hấp dẫn, trình bày thoáng, có tranh ảnh. Mẹ đọc còn thích. Mẹ cũng ngồi đọc cùng vì mẹ cũng muốn tìm hiểu và muốn tiếp thêm ít tinh thần cho Minh. Hai mẹ con đang nghe audio của sách thì Minh hỏi.

BÍ LẦN 2: LEGISLATURE LÀ GÌ?

Minh: Mẹ ơi, legislature là gì?

Mẹ: Con thử tra từ điển xem nào. [Mẹ suýt xông vào trả lời theo quán tính xong kịp dừng, và gợi ý cách để Minh tự tìm cách tìm ra câu trả lời, còn dùng cho nhiều lần sau khi không có mẹ ở đó.]

Minh tra xong, định nghĩa hơi khó hiểu, nên mẹ hỗ trợ bằng cách giải thích thêm rằng đó là cơ quan làm luật (khái niệm về luật thì mẹ đã giải thích nhiều lần rồi nên Minh hiểu), và ở Mỹ có nhiều bang, nên ngoài luật quốc gia còn có luật của bang, và ở đây là Lincoln tranh cử để vào ban làm luật của bang ông ở.

Đọc một đoạn, có chữ “debt” Minh không hiểu nhưng lần này Minh không hỏi mẹ mà tra từ điển. Rồi mẹ giải thích thêm vì từ điển cũng có từ khó hiểu.

Sau đó vì phải nấu cơm trưa nên mẹ ra ngoài. Trước khi ra, mẹ bảo Minh tiếp động lực bằng cách đưa ra mục tiêu nhỏ, nhưng tiêu chí cao, cho Minh.

Mẹ: Mẹ thích đọc quá nhưng phải ra làm nem để ăn trưa. Con đọc thấy gì hay con kể cho mẹ nghe nhé.

Minh: Vâng. Nhưng chỉ những gì thật hay thôi mẹ nhé.

Mẹ: Tất nhiên rồi, chỉ hay mẹ mới nghe.

BÍ LẦN 3: EM HỌC ĐƯỢC BÀI HỌC GÌ TỪ CUỘC ĐỜI CỦA ABRAHAM LINCOLN?

Một lúc sau, Minh lại bí.

Minh: Mẹ ơi, mẹ giúp con, con không biết trả lời câu hỏi này thế nào? [Câu hỏi là: Em học được bài học gì từ cuộc đời của cựu tổng thống Mỹ Abraham Lincoln?]

Mẹ: Mẹ cũng không biết nên nếu mẹ phải trả lời thì mẹ sẽ phải tìm hiểu. Thế con thì sao? Nếu con không biết thì con sẽ phải làm gì để biết? [Câu hỏi rất hay dùng trong coaching nữa là hỏi đến hướng giải quyết “làm gì để / làm thế nào để” để kích thích coachee tự tìm giải pháp.]

Minh: À, con sẽ phải nghiên cứu, phải đọc để biết.

Mẹ: Thế con đọc đi nhé rồi tí nữa cho mẹ biết là con học được bài học gì nhé.

BÍ LẦN 4: VIẾT THÀNH MỘT CÂU THÔI THẾ NÀO?

Một lúc sau, Minh gọi mẹ nên mẹ từ bếp lại chạy vào.

Minh: Mẹ ơi, đoạn này làm thế nào để nói thành một câu?

Đoạn văn đó là thế này: “Có một cô bé 11 tuổi tên Grace ở New York gửi thư cho Lincoln vào tuần trước ngày bầu cử, bảo ông là diện mạo của ông trông sẽ tốt hơn nếu ông để râu, vì khuông mặt ông nhỏ gầy nên râu rất hợp với ông. Trong thư cô bé có nói là cháu có bốn người anh em trai và một phần trong số họ sẽ bầu cho ông, và nếu ông để râu thì cháu sẽ vận động những người còn lại bầu cho ông. Lincoln trả lời cô bé vào 4 ngày sau mà không hứa hẹn gì cả. Nhưng trong vòng một tháng sau đó, ông đã để một bộ râu dài.”

Mẹ: Thế con thấy có điều gì thay đổi ở Lincoln? [Câu hỏi “Cái gì?”]

Minh: Lúc đầu ông không có râu rồi sau đó ông có râu.

Mẹ: Tại sao sau đó ông có râu? [Câu hỏi “Tại sao?”]

Minh: Tại vì cô bé Grace mười một tuổi bảo ông để râu.

Mẹ: Thế con nói về điều này trong vòng một câu thế nào? [Câu hỏi hướng tới giải quyết vấn đề sau khi đã có thông tin chủ yếu.]

Minh đang nghĩ thì mẹ lại phải chạy ra cho em Tutti vào nhà vệ sinh đi tè. Nhưng sau đó Minh cũng không gọi mẹ nữa nên mẹ cho em đi ngủ luôn. Lúc ra thì thấy Minh viết xong phần 1, trong đó hoàn thành được một câu kia, viết khá gọn và súc tích.

MINH KHÔNG BÍ NHƯNG MẸ BÍ VÌ… MINH VIẾT XẤU KHÔNG ĐỌC NỔI!

Lúc mẹ vào thấy Minh viết rất xấu không đọc nổi, chữ thì dính vào nhau. Mấy lần cô giáo đã nhắc là viết rõ ràng hơn. Nên mẹ nhắc nhưng nhắc sao để Minh không khó chịu đây. Mẹ không phê Minh viết xấu, mẹ chỉ nhắc hướng về mục tiêu: Con ơi, con có nhớ cô giáo nhắc con viết gọn gàng không? Và để được điểm cao thì phải viết ngay ngắn để người đọc đọc được không? [một nguyên tắc của coaching là – không đào sâu vào vấn đề mà hỏi đến hướng giải quyết để não vận động tìm ra giải pháp]

Minh nghe rồi tẩy đi viết lại. Rồi một lát sau.

Minh: Mẹ ơi, con nghỉ một tí được không ạ?

Mẹ: [Mẹ thấy hợp lý] Con thấy là con cần nghỉ thì con nghỉ. Thời gian của con, bài tập của con, con bố trí hợp lý là được.

Nhưng có hợp lý đâu ạ. Minh xem phim hoạt hình gấu Pooh với em một lèo đến khi ăn trưa. Mẹ biết nhưng cũng không nhắc, vì nghĩ là thôi xem rồi ăn trưa rồi làm cũng được. Thế nhưng mọi việc đâu có thế!

CHIỀU CHỦ NHẬT, CẢ NHÀ ĐI NGỦ, MINH LÀM CODING KHÔNG LÀM TIẾP BÀI TẬP VIẾT! MẸ PHÁT ĐIÊN SUÝT NHẢY TƯNG TƯNG

Sau khi ăn một bữa nem no nê, Minh nghỉ một lát rồi hỏi mẹ rằng con làm coding được không. Chiều, mẹ cho em đi ngủ và thiếp đi cùng một lát. Bố thì cũng nằm ở giường phòng Minh ngủ luôn vì mệt. Minh làm coding và Google Hangout với các bạn cả buổi chiều, không làm viết. Mẹ thì điên quá là điên. Nhưng mẹ đã viết vào Mục tiêu Năm 2018 trong Nhật Ký của mẹ là mẹ sẽ không nóng giận và quát Minh nên mẹ nhớ đến mục tiêu, và mẹ không quát ầm lên như ngày xưa. Chứ không là mẹ giọng to hết cỡ chắc hàng xóm cũng phải mất dép hoặc báo cảnh sát.

Rồi các bạn thi nhau đến gọi cửa rủ đi chơi. Khi Minh hỏi có được đi không, vì mẹ vẫn chưa hết cơn giận, mẹ hạ lệnh không rất lạnh lùng mà chả hỏi coaching gì cả.

Rồi mẹ lại chợt nhớ ra là cơn giận của mình không lắng, mình sẽ không xử lý tình huống hài hoà và hiệu quả được. Nên mẹ điều hoà cơn giận của mình bằng cách 1) thở và 2) vào vai Minh để nghĩ cho Minh “Mình ngồi máy tính suốt 2 tiếng đồng hồ, mình mệt quá, nên giờ mình thích chạy nhảy cho hoạt bát, mình thích chơi với các bạn vì từ nãy chỉ có ngồi một mình. Các bạn cứ gọi thích quá nhưng mẹ lại không cho đi. Buồn quá! Ức chế quá! Mẹ chả hiểu mình gì cả.” Rồi mẹ quay ra, nói nhẹ nhàng chứ không cương giọng (vì cương giọng là con sợ, mà con sợ là con không tiếp thu).

Mẹ: Con đang mệt và đi chơi sẽ làm con hết mệt đúng không? [Hiểu và đồng cảm với Minh. Khi đó Não Logic của Minh sẽ lắng nghe và hợp tác] Nhưng còn cách nào khác nữa không? Hay mẹ pha cho con một cốc sữa nóng có sô cô la nhé. [Lại câu hỏi có từ “khác”, đồng thời gợi ý và hỗ trợ.]

Minh: Con sẽ chạy trong nhà hoặc chơi với em Tutti ạ.

Mẹ pha sữa, Minh uống xong rồi nói.

Minh: Con cảm thấy tốt hơn một chút rồi mẹ ạ.

Minh ôm mẹ. Mẹ hiểu cho mình đấy! Và mẹ ôm lại Minh.

MẸ PHẢI ĐẤU TRANH TƯ TƯỞNG: LÀM SAO KHÔNG CHO MINH ĐI CHƠI ĐỂ DẠY MINH BIẾT VỀ HẬU QUẢ MÀ VẪN CHO MINH ĐI CHƠI ĐỂ SẢNG KHOÁI TINH THẦN TRƯỚC KHI LÀM TIẾP BÀI

Lúc Minh uống nốt cốc sữa, mẹ đấu tranh ghê gớm trong đầu mẹ lắm. Nửa mẹ muốn nghiêm không cho Minh xuống chơi để Minh biết là đó là hậu quả của việc không làm bài tập. Nửa mẹ muốn cho Minh xuống chơi cho đỡ cuồng chân cuồng tay, đầu óc thoáng thuẩy, sảng khoái để nghĩ và làm bài cho tốt. Và như nhiều lần khác, mẹ tìm “sân giữa”. Minh được đi chơi đúng nghĩa đi chơi của Minh là xuống sân chứ không ở trong nhà, nhưng dưới danh nghĩa là bố và em đi thì Minh mới được đi “ké”.

Mẹ: Thế bố sẽ cho em Tuti xuống sân chơi, con có muốn đi cùng chơi với em ở đấy không? Rồi bố về con về cùng.

Minh nghe đồng ý luôn.

Chơi xong lên nhà, Minh vui vẻ lên hẳn. Cả nhà ăn tối xong, mẹ cho em đi tắm rồi mẹ tắm. Lúc ra thấy Minh ngồi bàn làm bài tử tế, tập trung. Mẹ vào xem thấy dấu câu sai mẹ bảo.

Mẹ: Chỗ này con phải dùng dấu hai chấm đúng không? Còn đây thì con nên viết cả câu đúng không?

Minh: À vâng ạ. Con biết rồi.

Mẹ: Đấy con thấy tại sao lại cần review (tổng duyệt) và revise (sửa) chữa. [Mẹ lấy cơ hội này để Minh biết là tổng duyệt và chỉnh sửa trước khi nộp là rất cần cho một quá trình tạo ra sản phẩm có chất lượng. Mà mẹ chỉ bảo hai chỗ đó để làm ví dụ thôi còn mai là ngày review sẽ tính tiếp.]

Mẹ cho em Tutti uống sữa, đóng bỉm, còn Minh tiếp tục làm đến 9 giờ. Mẹ rất tò mò xem Minh làm đến đâu nhưng phải xin phép vì bài của Minh mà có phải của mẹ đâu.

Mẹ: Mẹ xem bài của con làm được không?

Minh: Vâng ạ.

Mẹ: Bài học con rút ra được hay quá này.

Hôm trước Minh kêu là con chỉ thích science project thôi còn project này chán lắm. Giờ Minh nói, “Mẹ ơi, thực ra project này khá là vui!”

Rồi Minh đi ngủ.

THỨ HAI, MINH BẢO “PROJECT NÀY VUI HƠN CẢ VUI!”

Đi học về Minh ăn uống một chút rồi ngồi vào bàn nghiêm chỉnh làm nốt bài tập mà mẹ không phải nhắc. Lúc sửa mẹ phải xem cùng để cho Minh phản hồi (chứ không phải gợi ý và sửa hộ), cũng như mai sau làm ra sản phẩm sẽ nên lấy phản hồi để chỉnh sửa trước khi tung ra thị trường đó.

Mẹ: Câu này mẹ không hiểu. Ý con là gì? Con cho mẹ ví dụ xem nào? [Câu đó là “Bạn học những gì bạn muốn nhưng bạn phải làm những gì bạn muốn.”]

Minh: Ví dụ như là khi mà con muốn có Bay Blade ý, con sẽ phải làm việc gì đó để kiếm tiền và mua nó, tức là con phải làm việc để có được nó ý.

Mẹ: Thế thì con viết lại câu kia thế nào?

Minh: Bạn có thể có những gì bạn muốn nhưng bạn phải làm việc thì mới có được nó.

Minh muốn đi chơi, mẹ thì muốn Minh kiểm tra bài viết dựa trên các tiêu chí giáo viên đưa ra nhưng các bạn cứ đíng đong ngoài cửa và Minh thì rất muốn đi chơi. Nhưng Minh làm sắp xong rồi nên mẹ cho đi chơi và trước khi đi mẹ bảo.

Mẹ: Có một việc cuối cùng rất quan trọng của việc review đấy con ạ. Con đi chơi đi, lúc về mẹ sẽ nói cho. [nói thế để rào trước cho Minh biết là vẫn còn phải làm một khâu nữa để hoàn thành sau khi đi chơi về]

Về ăn tối xong, Minh xem các tiêu chí và phán là đạt được hết rồi. Cuối công cuộc khai vấn, mẹ khen và hỏi Minh rút ra bài học.

Mẹ: Mẹ thấy là con đã dành nhiều thời gian và công sức cho bài tập này. Và khi con chịu khó suy nghĩ, con nghĩ ra được những câu mà có khi mẹ cũng không nghĩ ra đấy. [Khen cụ thể là Minh “chịu khó suy nghĩ” để khuyến khích hành vi này trong tương lai. Mà mẹ khen là khen thật!]

Minh trông vui lắm. Rồi mẹ làm thao tác cuối cùng, hỏi về bài học rút ra được cho những lần sau.

Mẹ: Thế lần sau có project con sẽ làm gì để có sản phẩm thật tốt?

Minh: Lên kế hoạch ạ.

Mẹ: Và gì nữa? Lúc cuối ý?

Minh: Review (tổng duyệt) bằng cách dùng tiêu chí ạ.

Rồi Minh đánh răng. Hai bố con xem ít bóng đá với nhau rồi bố nằm cạnh Minh một lát cho Minh ngủ.

QUY TRÌNH COACHING & CÂU HỎI COACHING ĐƯỢC DÙNG Ở ĐÂY LÀ GÌ?

Quy trình coaching nhìn chung là như sau:

1. Đảm bảo khách hàng ở trong một trạng thái tâm lý thoải mái – Khi ấy, Não Cảm xúc và Não Logic trong trạng thái cân bằng, não nào thực hiện chức năng của não đó: Não Logic lắng nghe, nhìn ra giải pháp, hợp tác… Não Cảm xúc cho ra cảm xúc tích cực thúc đẩy hành động.

2. Lên mục tiêu với thước đo thành công cụ thể và tầm nhìn mang tính gây cảm hứng cao – Để Não Cảm xúc cho ra cảm xúc tích cực thúc đẩy hành động.

3. Nghiên cứu & Lên kế hoạch hành động.

4. Thực thi!

5. Theo dõi & Chỉnh sửa hành động khi cần để đảm bảo hành động hiệu quả giúp đạt kết quả tối ưu. Trong quá trình, coach sẽ: 1. khen kết quả và hành động cụ thể để coachee có thêm động lực thực thi đến đích, 2. hỏi coachee nếu gặp trắc trở thì cần phải làm gì khác đi để đạt được kết quả, và 3. trong quá trình rút ra được bài học gì để áp dụng vào những mặt khác của cuộc sống.

6. Ăn mừng – Khâu này rất quan trọng và thường được vạch ra ngay từ đầu quá trình để gây hứng thú và cảm hứng thực thi, và khi ăn mừng thật sẽ tạo thêm động lực vươn đến những tầm cao mới.

Về câu hỏi thì quanh quanh vẫn có ngần ấy câu hỏi chính (nếu cha mẹ theo dõi NKLM 4.0 một thời gian sẽ nhận ra). NKLM 4.0 xin liệt kê ở mức khái quát dưới đây:

Mục tiêu: Con muốn bài của mình được bao nhiêu điểm? / Con muốn bài của mình đạt kết quả cao nhất không?

Thước đo: Phải đạt được những gì thì được kết quả cao nhất? [tờ giấy giao bài có tiêu chí đó và khi được hỏi, con sẽ nghiên cứu, thay vì chúi đầu vào làm luôn không phương hướng]

Kế hoạch: Theo kinh nghiệm của con khi làm những project trước, để làm thật tốt, con cần bao nhiêu thời gian? / Vậy thì kế hoạch của con là gì? / Bao giờ con sẽ bắt đầu?

Thực thi – Trong quá trình con sẽ cần hỗ trợ. Cha mẹ giúp bằng cách hỏi để “giãn” suy nghĩ của con thay vì làm/trả lời hộ. Câu hỏi thường được dùng là: Còn gì khác không? Có cách nào khác không? Để làm được/biết được… thì cần phải làm gì? Nếu là một người luôn tìm ra câu trả lời, người đó sẽ làm gì trong tình huống này để có được câu trả lời?…

Theo dõi & Chỉnh sửa:

– Khen (về cụ thể hành vi và khả năng suy nghĩ): Con suy nghĩ rất sâu sắc/ Con rất chịu khó suy nghĩ / Lúc đầu con không tìm ra câu trả lời xong con đã tìm mọi cách để tìm được nó. Mẹ rất tự hào về con.

– Rút ra bài học: Thế lần sau con phải làm một project khác thì con sẽ phải chú ý những điểm gì quan trọng nhất mà con học được từ lần này để có kết quả tốt nhất có thể?

– Giải quyết khó khăn: Thế con có nghĩ mình phải chỉnh sửa điều gì để đạt được… không? Có cách nào khác có thể tốt hơn không?

Nhưng mỗi khách hàng mỗi khác, mỗi một cuộc đời mỗi khác vì hoàn cảnh là rất khác nhau và các yếu tố tác động vào là rất khác nhau, nên người khai vấn trong quá trình phải rất linh động để hỏi những câu đắt giá giúp người được khai vấn “vỡ oà” về suy nghĩ và thay đổi hành vi. Để có được những câu hỏi đó thì cần lắng nghe, thấu hiểu, đồng cảm, và… luyện tập và qua thời gian sẽ thành thục hơn.

Nữa là nếu cha mẹ nào đọc đến đây thì thấy quá trình được kể không thẳng tuồn tuột như khuôn coaching, mà nó như một điệu nhảy, lúc tiến lúc lùi, phải linh hoạt. Để được linh hoạt, chỉ có luyện nhiều thôi.

ĐI ĐƯỜNG TẮT HAY ĐƯỜNG DÀI? 

Khi mẹ khai vấn khách hàng, nhiều người lúc đầu đặt mục tiêu muốn giảm cân. Nếu muốn giảm cân thì chơi nước chanh và cắt khẩu phần một tuần hai tuần hoặc tương tự như trên mạng nói là ra ngay kết quả, cần gì phải khai vấn. Hoặc nhanh nữa là đi phẫu thuật cắt xừ mỡ cho xong. Nhưng trong quá trình được khai vấn, đa số sẽ chỉnh mục tiêu từ “giảm cân” thành “khoẻ đẹp”, rồi đưa ra các chiến lược làm thế nào để không những “trông” khoẻ mà phải “cảm thấy” khoẻ, làm thế nào để khoẻ đẹp mang tính bền vững, đi vào nếp sống lâu dài, rồi đưa ra kế hoạch hành động như ăn uống đủ dinh dưỡng, tập luyện, chăm sóc tinh thần, vân vân. Để đạt được kết quả tốt nó phải là một quá trình dài, vì bất cứ điều gì khó sẽ mang đến phần thưởng và bất kỳ phần thưởng nào cũng khó.

Chuyện Minh làm bài tập cũng vậy. Thay vì coaching, mẹ có hai lựa chọn khác: Một là mẹ bắt Minh ngồi làm bài vào một giờ nhất định một ngày nhất định, và làm xong mới được đi chơi thì là giải pháp ăn liền. Mẹ đỡ mất thời gian. Minh thì cũng đỡ… mất thời gian. Nhưng Minh sẽ rất ức chế, không học được quy trình tạo ra sản phẩm tốt nhất, để áp dụng cho nhiều lần sau. Hai là mẹ bắt làm và gà bài hoặc viết hộ Minh để Minh có bài nộp lại còn có bài tốt. (Sự thực là ở lớp Minh, nhiều phụ huynh vì muốn con được điểm cao hay làm hộ con luôn hoặc hay thuyết phục con làm theo ý mình để con được điểm cao.) Thế nhưng mẹ chọn “khoẻ đẹp bền vững” chứ không phải “phẫu thuật giảm cân” 🙂

Chúc các cha mẹ có một cuối tuần vui vẻ, an lành, và luôn chọn “khoẻ đẹp bền vững” các cha mẹ nhé.

Tái bút: Theo kinh nghiệm của mẹ Minh thì luyện coaching một năm là thành thạo, và một năm ấy là sự đầu tư cho cả quãng đời của con cũng là của chính mình. NKLM 4.o sẽ luôn đồng hành với các cha mẹ. Khi có đông hơn các cha mẹ theo dõi, NKLM 4.0 sẽ triển khai một số ý tưởng khác (live stream theo chủ đề, coaching nhóm cho các cha mẹ,…) Các cha mẹ nếu thấy hữu ích thì chia sẻ với bạn bè quan tâm để tạo thêm động lực cho NKLM 4. nhé.

—

DRAFT:

Minh: Mẹ ơi, con đi được không?

Mẹ: Mẹ cho con rất nhiều tự do và con đã không biết dùng nó cho hợp lý nên bây giờ mẹ sẽ phải ra lệnh. Điều ấy tốt cho con. [Mẹ phải rào cho Minh biết để Minh không phản ứng quá cao trào.] Con sẽ không đi chơi khi con chưa làm bài tập viết. [Lúc này thì mẹ cũng điên quá nên chỉ kìm được không quát, nhưng quên bài và “ép” bằng cách hạ lệnh luôn.]

Minh chạy ra bảo bạn, xong chạy vào, mặt mày tiu nghỉu, cau có.

Minh: Con mệt con không nghĩ được gì cả.

Mẹ: Con ra ngồi kia nghỉ và nghĩ xem là kế hoạch con sẽ làm nốt bài viết thế nào.

Minh nằm ở ghế sofa, rất rầu rĩ. Mẹ đợi 5 phút không thấy Minh đả động gì, cứ để Minh nằm là chẳng nghĩ ra gì thật, nên mẹ phải nói chuyện. Đúng lúc mẹ đang định hỏi thì lại có bạn khác gọi cửa, Minh chạy ra bảo là không đi được rồi vào.

Mẹ: Thế con nghĩ ra chưa?

Minh: Chưa ạ. [Mình đang mệt, nhu cầu của mình giờ là đi chơi cho sảng khoải hết mệt. Nếu ngồi bàn tiếp sẽ là cực hình. Mà oái ăm thay, các bạn thì cứ thi nhau gọi rủ mình đi chơi.]

Mẹ: Con nghĩ là con cần hết bao nhiêu thời gian nữa sẽ làm xong?

Minh: Hai tiếng ạ. Mỗi phần một tiếng.

Mẹ: Thế con định thế nào? [Hướng đến “kế hoạch”.]

Minh: Ngày mai con sẽ làm nốt.

Mẹ thấy Minh kế hoạch thế là chưa được nên chuyển hỏi về “mục tiêu”.

Mẹ: Con có muốn có sản phẩm tốt hay trung bình thôi?

Minh: Tốt ạ.

Mẹ: Nếu tốt thì theo kinh nghiệm của mẹ, con sẽ phải có thời gian xem lại rồi chỉnh sửa trước khi nộp. Mà thứ ba con nộp rồi nên ngày mai thứ hai con sẽ chỉnh sửa. Điều này có nghĩa là hôm nay con phải làm xong rồi. [Lúc này thì mẹ đang mất kiên trì và hạ lệnh, thay vì hỏi là “Nếu muốn làm tốt thì con phải làm thế nào?” Nhưng đồng thời Minh đang mệt nên mẹ cũng chả hỏi. Kể ra mẹ giải quyết chuyện mệt rồi mẹ hỏi thì tốt hơn, nhưng lúc ấy bản thân não lý trí của mẹ cũng đang hết dần năng lượng rồi nên mẹ hơi quên bài.]

Minh trông rất khó chịu.

Mẹ: Từ sáng đến giờ con có tận 7 tiếng rưỡi và để hoàn thành bài con cần 2 tiếng. Như thế con thấy thế nào? Coding cũng tốt nhưng vào thời điểm này, coding hay writing quan trọng hơn? [Mẹ lại nhận ra mẹ đào sâu vào “vấn đề” chứ không phải “giải quyết” nên mẹ chỉ dừng đến đó thôi.]

Rồi mẹ xả vì não lý trí của mẹ hơi xỉu… Được cái là mẹ nhớ đến mục tiêu 2018 nên chỉ nghiêm chứ không quát.

Mẹ: Con có biết không. Bố mẹ cho con rất nhiều tự do và con không biết dùng nó. Con thích chơi. Đó cũng là một lẽ đương nhiên. Ai mà chả thích chơi. [mẹ hơi tỉnh lại nên công nhận để đồng cảm] Nhưng điểm khác biệt giữa người giỏi và không giỏi là người giỏi biết khi nào dừng chơi và tập trung vào việc quan trọng. [so sánh góc nhìn] Con thấy đấy, trong xã hội thì cần luật, vì nếu không có luật có người sẽ làm việc xấu như cướp bóc đánh đấm làm hại người khác. Tất nhiên là người tốt thì chả cần luật làm gì. Còn con ở nhà nếu có quá nhiều tự do sẽ không kiểm soát được chính mình nên đấy là lý do tại sao mà phải có rules cho con. [Minh đã có một số rules do mẹ khai vấn Minh nghĩ ra từ những lần trước dính trên tường.] Và khi mà con không biết dùng thời gian hợp lý, lúc ấy mẹ sẽ phải can thiệp. Mẹ làm thế là tốt cho con đấy. Thế nếu con không đi chơi hôm nay ngày mai con đi được. Nhưng nếu con không làm bài và nộp bài vào thứ Ba, con sẽ nộp được nữa không?

Minh trông cực kỳ cực kỳ rầu rĩ và khó chịu, căng thẳng. Mình biết những điều này nhưng mà giờ mình mệt quá mà mẹ đang nói nhiều thế để mình lại phải ngồi vào bàn. Ôi dồi ơi, sao ức chế thế!

—

Cho nên, có được chìa khoá tức là quy trình và công cụ khai vấn rồi, mở được hay không là do người mở có biết lựa chìa vào ổ không. Lựa chìa được không thì lại phụ thuộc vào người mở có tập mở nhiều không. Tập mở càng nhiều càng quen chìa, quen khoá và sẽ đến một lúc mở một cái là được. Và mẹ vẫn đang trong quá trình “tập” đó. Mặc dầu có nhiều kinh nghiệm hơn và bài học hơn cho bản thân qua việc khai vấn khách hàng và cả Minh nữa, nhưng nuôi dạy con người khó hơn chuyện đạt được “khoẻ đẹp” nhiều nên xác định sẽ là quá trình dài. Cứ phải kiên trì, tự nhắc nhở mình, tự phê duyệt mình để lần sau làm thuần thục lên, và tất nhiên là phải thích thú quá trình đó nữa. Trang nhật ký này cũng giúp mẹ phản ánh lại quá trình, rút ra bài học, và nhất là giúp mẹ có trách nhiệm giải trình với chính mình và với những cha mẹ khác quan tâm làm động lực cho mẹ nhớ bài coaching và giảm dần bài gào thét.

Mẹ nhận ra rằng có vài yếu tố chính sau giúp Minh từ việc không thích project viết đến việc bảo project này “khá vui” rồi đến project này “vui hơn cả vui” và cho ra sản phẩm mà mẹ đọc cũng thích.

1. Tất cả bắt đầu từ “hứng thú”. Khi mẹ coach khách hàng, một trong những khâu đầu tiên là tạo ra một tầm nhìn và mục tiêu mang tính gây cảm hứng cao, vì khi đó, não Cảm xúc sẽ cho ra cảm xúc tích cực, thôi thúc hành động. Ở đây, Minh thật sự thích vị lãnh tụ mình chọn, Abraham Lincoln. Minh lại có thêm hứng thú vì tìm được đúng nguồn tài liệu sinh động: Video hoạt hình trên YouTube, và cuốn sách hấp dẫn trên thư viện online.
2. Minh được thách thức suy nghĩ và được hỗ trợ để suy nghĩ chất lượng, và khi đạt được sản phẩm của suy nghĩ, Minh vui, lại được khen và động viên, nên Minh được kích thích giải quyết những thách thức khác, tạo thành vòng xoáy đi lên.
3. Minh có bạn đồng hành để không từ bỏ hoặc dễ thoả hiệp khi sản phẩm chưa tốt nhất có thể.